custom_html_banner1
GENEALOGISCH
ONDERZOEK
Start Genealogie Websites Methodes Lopend onderzoek Achtergronden Wijzigingen
terug naar boven ▴ 20e eeuw ▾ 19e eeuw ▾ voor 1811 ▾ voor 1600 ▾ buitenland ▾ geografie ▾ volgende pagina ▸
⌧ fullscreen aan/uit ⏪ start pagina ⏩ familie Clement ⏩ familie Boogerd ⏩ familie Bomas ⏩ familie Meijer ✍ impressum
Bronnen
Voordat ik de door mij gebruikte bronnen ga noemen wil ik eerst wijzen op het onderscheid tussen echte bronnen (primair) en indirecte bronnen. Als bronnen versta ik altijd de oorspronkelijke authentieke informatie: doop-, trouw- en begraafboeken, notarisactes, bevolkingslijsten etc. Dit is alle informatie waarop genealogie is gebaseerd. Er zijn allerlei websites en instanties waar deze bronnen vindbaar en toegankelijk worden gemaakt. Deze behandel ik verder onder de kop "websites"

Veel genealogisch onderzoek word gebaseerd op uit tweede hand verkregen informatie: overgenomen werk uit het onderzoek van anderen. Vooral sinds de opkomst van online genealogieplatforms heeft dit een vlucht genomen. Vaak zie ik bij bepaalde gegevens zulke platforms of individuele onderzoekers als bron vermeld staan. Op zijn best zijn deze te zien als als tertaire bronnen. Omdat gegevens steeds worden doorgegeven is vaak niet meer te herleiden waar deze vandaan komen. Het is daardoor niet meer te beoordelen of het gaat om bewezen feiten, aannemelijke veronderstellingen of hypothese's. In sommige gevallen gaat het om verkeerd geïnterpreteerde informatie, onjuist gekoppelde personen of zelfs puur fantasie. Ik heb geleerd deze informatie met een grote dosis behoedzaamheid te behandelen.

Hoewel ik ook informatie heb gebruikt uit andermans onderzoek, houd ik wel oog op de gedegenheid van deze informatie. Onjuiste informatie verraad zich vaak door onwaarschijnlijke datums of verplaatsingen, vage en onvolledige data, namen die niet overeenstemmen met in de familie gangbare voornamen. Meer info over deze criteria beschrijf ik onder de kop "methode". Hoewel ik dus wel informatie van anderen overneem, of gebruik om het juiste spoor te vinden, mijn doel is om uiteindelijk overal de originele acte bij te halen.
TWINTIGSTE EEUW


Informatie uit eerste hand
Kenmerkend voor onderzoek in deze periode is de beslotenheid of afwezigheid van bronnen. Vanwege bescherming van privacy zijn gegevens betreffende levende personen beschermd door de wet. Deze mogen niet zonder uitdrukkelijke toestemming openbaar worden gedeeld. Verder worden alle gebeurtenissen van minder dan 100 jaar geleden systematisch verborgen bij publieke instanties.
Dit vormt een uitdaging voor wie gegevens wil vinden over personen in de 20e eeuw. Het is daarom het beste deze gegevens via familie zelf te verzamelen.
Familiedocumenten
Soms zijn er nog documenten beschikbaar (de zogenaamde oude doos). Naast foto's zijn er soms trouwaktes, paspoorten, reisdocumenten en dergelijke. Deze hoeven niet altijd nieuwe informatie op te leveren, maar kleuren wel verhaal in, of geven een nieuwe kijk op zaken.
Oude kranten, tijdschriften en boeken
Met name waar het gaat om gegevens uit de 20e eeuw is dit een rijke bron van informatie. Veel kranten hebben tegenwoordig een digitaal archief waar alles in terug is te vinden. Deze zijn te raadplegen via de website Delpher. Hier vind je van alles wat ooit gedrukt is: familieadvertenties, nieuwsberichten, zakelijke advertenties, persoonlijke oproepen, passagierslijsten, verenigingsnieuws etc. De informatie-opbrengst uit deze bronnen is heel wisselend. Van de ene persoon komt er een heleboel uit, van andere families is helemaal niks te vinden.
Burgerlijke Stand
Van sommige gemeentes zijn de gegevens uit het register van de Burgerlijke Stand van begin 20e eeuw al gepubliceerd.
NEGENTIENDE EEUW


Burgerlijke stand 1811-heden
Deze gegevens zijn de basis van het onderzoek vanaf 1811. De uitvoering van de burgerlijke stand is rond dat jaar begonnen. De vastlegging van de gegevens was in hoge mate gestandaardiseerd in voorgedrukte formulieren. De kwaliteit en betrouwbaarheid ervan is goed en consistent. Alleen overlijdensaktes kunnen soms minder betrouwbaar zijn waar het gaat om de volledige naam en geboortedatum van de overledene en de ouders van de overledene. Deze werden namelijk opgegeven door de aangever, die niet altijd helemaal bekend was met deze gegevens. Waar deze niet in overeenstemming is met geboorte- en trouwgegevens dienen die te worden aangehouden.
De gegevens uit deze bron zijn voor het grootste deel gedigitaliseerd en geindexeerd zodat ze zeer toegankelijk zijn. Dit maakt de 19e eeuw de makkelijkste periode om onderzoek te doen.
Maar de ontsluiting van de gegevens is niet overal goed geregeld. In de stad Amsterdam bijvoorbeeld zijn de overlijdensaktes nog niet geindexeerd, waardoor ze ontbreken in zoekfuncties. Je zult dus zelf alle digitale scans door moeten bladeren. Gegevens jonger dan 100 jaar zijn in het geheel niet toegankelijk.
Huwelijkse bijlagen 1811-heden
Deze bijlagen waren vanaf 1811 vereist bij het aangaan van een huwelijk en werden verzameld in de periode van ondertrouw. In het ging om bewijs van inschrijving van de geboortes, de namen van de ouders en soms grootouders, verklaring van militaire dienst, verklaring van onvermogen etc. Deze vormen soms een bron van extra informatie over de persoonlijke situaties.
Bevolkingsregisters
Het bijhouden van een register van de inwoners was vanaf 1849 verplicht voor alle gemeenten. In veel gevallen vind je in deze gegevens de overzichten van bewoners per huisadres geordend. Hierin werd dan meestal ook genoteerd per persoon de geboortedatum, de relatie tot de hoofdbewoner, beroep, religie, datum van aankomst en datum van vertrek. Deze registers zijn vooral waardevol vanwege de adresgegevens van het gezin. De manier waarop deze registers werden bijgehouden verschilde per gemeente, en daarom is de waarde en beschikbaarheid van deze bron afhankelijk van de gemeente. In veel gevallen werd alleen de actuele stand bijgehouden en oude bladen werden weggegooid. Van veel gemeenten is het register wel aanwezig maar nog niet gedigitaliseerd.
Militieregisters
Het ministerie van oorlog hield registers bij van alle jonge mannen die werden opgeroepen ter keuring voor de Nationale Militie. Hierin is te vinden de naam van de ouders, geboortedatum en -plaats, signalement van de gekeurde en zijn rol in de militie. Als hij werd afgekeurd werd er een medische indicatie gegeven die reden was voor afkeuring. Dit is interessante persoonlijke informatie die je ergens anders niet tegenkomt. Het is echter lang niet voor alle mannen beschikbaar en vaak niet digitaal vrij toegankelijk.
Notarisaktes
Notarisaktes geven vaak een bijzondere extra inkijk in het leven van de mensen. In veel gevallen gaat het zaken rondom de erfenis: testamenten of boedelverdelingen. Erfgenamen worden er genoemd, alsook een beschrijving van de erfenis. In sommige gevallen komen andere zaken aan de orde, situaties beschrijven of motieven onthuld. Verder gaat het in veel gevallen om verkoop en overdracht van vastgoed. Notarissen lieten alle officiele actes vastleggen in het rechtelijk notarieel archief. Hierdoor zijn de meesten hiervan bewaard gebleven. Veel archiefinstellingen zijn bezig deze te indexeren, scannen of zelfs volledig online te zetten. In de meeste gevallen kost het wel wat extra moeite en geld om de inhoud van een akte te zien te krijgen.
Buitenlandse bronnen
Het kan hier gaan om allerlei bronnen, afhankelijk van het land waar word gezocht. In het geval van onze families gaat het om 17e- en 18e-eeuwse Duitse Kirchenbucher en Vlaamse parochieregisters voor de herkomst van de Duitsers en Vlamingen die vandaar naar Nederland kwamen. Daarnaast zijn het de immigrantenlijsten en bevolkingsregisters (census) van hen die uit Nederland naar het buitenland vertrokken. Dit gaat dan met name om de Verenigde Staten.
Overige 19e eeuwse bronnen
Er is nog een breed scala aan bronnen beschikbaar, dat echter voor weinig personen iets oplevert. Het gaat om bijvoorbeeld passagierslijsten van schepen, strafregisters, VOC-opvarenden, ziekenhuisregisters, etc. Het kan soms net wat extra's opleveren bij personen die anders obscuur gebleven waren.
VOOR 1811


Doop- trouw- en begraafboeken
Ook wel aangeduid als de kerkenboeken. Deze gegevens zijn de basis van het onderzoek tot het jaar 1811. De kerk hield hierin bij wie er gedoopt werd, wie er trouwde en wie er begraven werd, met vermelding van datum. De meeste kerken begonnen deze gegevens bij te houden in de periode van 1600-1680.
Het systeem van registratie is verassend volledig. Bijna iedere Nederlander uit deze periode komt wel ergens in deze boeken voor. Het is daarom in principe mogelijk een stamboom samen te stellen die teruggaat tot de periode 1650-1700. Er zijn echter wel moeilijkheden en complicaties die de onderzoeker moet overwinnen. Deze moeilijkheden zijn terug te voeren tot verschillende kenmerken van het bronmateriaal.
Ten eerste de vaak beperkte informatie over her- en afkomst van genoemde personen. Het vergt hierdoor vaak veel onderzoek en zoekwerk om er achter te komen waar deze vandaan kwam, of wie zijn ouders waren.
Ten tweede de inconsistente naamvoering van personen. Dit vereist soms extra onderzoek en uitsluiting om aan te tonen dat verschillende feiten aan een zelfde persoon zijn te koppelen.
Ten derde het bestaan van hiaten door het verloren gaan van pagina's of zelfs hele boeken. Soms kan zo'n hiaat worden overbrugd door het vinden van oudere of jongere gegevens buiten de periode van het hiaat, die aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Maar het leidt bijna altijd tot onvolledigheid van gegevens en grotere onzekerheid. In veel gevallen houd hier het ondezoek ook gewoon op.
Ten vierde de wisselende kwaliteit van de boeken. Dan gaat het om zaken als handschrift, papier en inktkwaliteit, maar ook het systeem van de boeken. Niet overal werd dezelfde manier van notatie bijgehouden. Dit hing een beetje af van degene die het boek bijhield, meestal was dit de dominee of pastoor van de kerk. In de eerste tijd werden achternamen vaak nog achterwege gelaten, in plaats daarvan werden mensen nader aangeduid met een patroniem (vadersnaam). Dit maakt het uitzoeken van een aannemelijke genealogie over deze periode erg lastig. Vanaf 1700 word in de regel ook de achternaam vermeld.
De uitvoering, kwaliteit en leesbaarheid van deze documenten varieert sterk. Sommige documenten blinken uit in schoonheid, terwijl anderen een beproeving zijn voor de meest doorgewinterde onderzoeker. Wie hierin onderzoek wil gaan doen is het aan te raden te beginnen met het lezen van de beter geschreven bladzijden, meestal de meer recente delen. Je raakt dan gewend aan de manier van schrijven, en raakt vertrouwd met de ter plaatse voorkomende namen.

Al deze factoren bij elkaar maken het zoeken in de DTB-boeken vaak een hele uitdaging. Er is meer inspanning nodig om verschillende gegevens en personen aan elkaar te kunnen koppelen. De hieruit getrokken conclusies zijn hierdoor wisselend in zekerheid. Door het matchen van diverse gegevens als vernoemingen, geschatte levensloop, gezinsreconstructies, contextinformatie etc, en het uitsluiten van alternatieve verklaringen kan gezocht worden naar een aannemelijk niveau van waarschijnlijkheid. In verreweg de meeste gevallen is dit voldoende zekerheid, omdat de bevolking in de meeste plaatsen beperkt was. Wie de tijd neemt om een doopboek volledig door te lezen leert meestal de bevolking goed genoeg kennen om de bestaande families te onderscheiden.

Digitale kopieën van de DTB boeken zijn in te zien bij het Nationaal Archief, bij regionale en stedelijke archieven, en in de collectie van de Church of Jesus Christ of Latter-day Saints in Salt Lake City. Om deze diverse beheerders beter toegankelijk en vindbaar te maken hebben genealogen overkoepelende indexpagina's opgesteld die de onderzoeker direct doorverwijzen naar het gezochte document. Meer hierover onder te tab "Websites".
Naast fotografische kopieën van deze boeken is van sommige documenten ook een transcriptie gemaakt: een omzetting in moderne tekst. Dit maakt de documenten makkelijker leesbaar en doorzoekbaar. Hou hierbij wel er wel rekening mee dat een transcriptie niet altijd foutloos hoeft te zijn. Bepaalde namen kunnen soms erg slecht leesbaar zijn, en door de samensteller geinterpreteerd. De genealogisch onderzoeker heeft met kennis van in latere generaties voorkomende namen soms een beter uitgangspunt om deze namen te duiden en kan daarom een andere naam lezen dan wat er in de transcriptie staat. Het is dus raadzaam, als het er op aankomt, om de transcriptie als lees- en zoekhulp te gebruiken naast de scans van het origineel.
Kerkledenlijsten en kerkeraadsverslagen
Dit zijn lijsten die eens in de paar jaar werden hernieuwd, waar alle lidmaten van een plaatselijke kerk werden genoteerd. Ook veranderingen als ingekomenen, vertrokken, aangenomen en overleden werden bijgehouden. Deze lijsten zijn vaak vrij slordig geschreven en bieden niet direct informatie over familieverbanden. Alleen de gebruikte patroniemen bieden een mogelijkheid verbanden te leggen. Omdat de beschreven personen ook de oudere generaties omvat bied deze bron daardoor soms mogelijkheid een of meer generaties verder terug te kijken dan door de doop- en trouwboeken.
Inwonerslijsten
Het gaat hier om lijsten van ingezetenen die om diverse redenen kunnen zijn samengesteld. Meestal hield dat verband met het uitvoeren en administreren van een bepaalde verordening. Dit was bijna altijd op plaatselijk niveau, en enig systeem ontbreekt er dan ook in het bestaan van deze lijsten. Voorbeelden zijn lijsten van weerbare mannen ten behoeve van landverdediging, cohier van verpondingen, gaardersregisters, haardstedengeld ten behoeve van belastinginning, etc.
Notarisaktes
Ook van deze periode zijn veel notarisaktes bewaard gebleven. Kanttekening hierbij is dat een groot deel niet of niet duidelijk is geindexeerd, en dus moeilijk vindbaar. Ook betreft het gewoonlijk alleen families die iets te verdelen hadden, eerder een uitzondering dan regel.
VOOR 1600


Historisch Onderzoek
Het gaat bij bronnen uit deze periode voornamelijk om meer welgestelde families. Er werden nog geen registers van alle bewoners of kerklidmaten bijgehouden. Het gaat hier om stukken van allerlei bestuurlijke of persoonlijke aard, waarin zaken werden geregeld, verklaard en vastgelegd. Alleen namen van mensen die verbonden waren aan zaken van belang werden genoteerd. Stedelingen, ambtenaars, handelaars, vaklieden, grondbezitters en huizenbezitters. Het familieverband was dan niet altijd van belang. Om al deze redenen zijn genealogische gegevens uit deze periode zeer schaars, onzeker, en meestal beperkt tot welgestelde families.
Ga je terug tot voor de periode 1400 dan vind je bijna nog uitsluitend gegevens over adel en aan hen gelieerde families. Dit kan heel boeiend zijn, maar erg representatief voor het voorgeslacht is het niet, gezien het buitengewoon klein aandeel van deze takken in het geheel van de stamboom. Het is daarom altijd een vraag of je deze afdeling nog moet opnemen in je familiestamboom.

Deze periode is eigenlijk geen werkterrein voor amateurhistorici. De beschikbare bronnen zijn buitengewoon moeilijk te interpreteren, de informatie is gefragmenteerd en van allerlei oorsprong. Om een juiste inschatting te maken van de betekenis, samenhang en betrouwbaarheid van informatie is een wetenschappelijke achtergrond haast onmisbaar. Historici hebben hier gelukkig hun werk van gemaakt en uit hun onderzoek kunnen we wel putten. Het gaat dan dus wel om secundaire en tertaire bron. Nou is het wel weer zo dat de ene historicus de andere niet is. Ook hun verhalen spreken elkaar soms tegen! Wil je toch gegevens overnemen uit deze bronnen dan is het dus van belang goede studie te doen van wat er geschreven is, en uit te vinden wat de concensus is.

Er zijn op het internet enkele kanalen welke bruikbaar zijn bij het zoeken naar deze gegevens.
Wikipedia
Wikipedia bied van veel voorname personen een goede basis met biografische informatie en afkomst. Vooral de daar vermelde bronnen kunnen bruikbaar zijn. Volledig betrouwbaar is het niet, soms wijkt wikipedia af van de wetenschappelijke concensus. Meer leeswerk levert soms andere interpretaties.
Google Books en Delpher Boeken
Zowel Google Books als Delpher hebben een grote verzameling van oude boeken gescand en online leesbaar gemaakt. Deze zijn doorzoekbaar via hun zoekfunctie. Let wel: niet alle historische boeken zijn even betrouwbaar waar het aankomt op weergave van historische feiten. Er is in de loop der eeuwen veel geschiedsvervalsing gedaan, vanuit romantisch motief, om een "voorname" familiegeschiedenis te construeren of uit academisch prestige.
Nationaal Archief
Het Nationaal Archief in Den Haag herbergt vele stukken van historische aard uit heel het land. Het gaat om bestuurlijke archieven, familiearchieven, militaire archieven, kerkelijke archieven. Alles wat elders geen plaats had is hier terechtgekomen. Een rijke verzameling, echter niet altijd direct toegankelijk. De ontsluiting via toegangen is vrij ingewikkeld en onoverzichtelijk. Van de meeste stukken is de inhoud niet gedigitaliseerd maar enkel in kernbegrippen beschreven.
Foundation for Medieval Genealogy
In het project Medlands legt deze stichting alles vast wat aantoonbaar bekend is over adellijke en riddergeslachten. Het gaat om zeer uitgebreide en gedegen informatie compleet met teksten van de primaire bronnen. Via hun website is deze informatie te raadplegen.
BUITENLAND


Duitsland
Kirchenbücher. Vergelijkbaar met de Nederlandse DTB-boeken zijn in Duitsland levensgebeurtenissen vastgelegd in Kirchenbücher. In Duitsland is men wat minder ver met hen online beschikbaar stellen van historische gegevens. Echter sinds enige jaren worden deze boeken gedigitaliseerd en gepubliceerd via de website van Archeon.
Belgie
Parochieregisters. Vergelijkbaar met de Nederlandse DTB-boeken zijn in België levensgebeurtenissen vastgelegd in Parochieregisters. Deze zijn gedigitaliseerd en ondergebracht bij diverse regionale en stedelijke archieven. Een centrale index is te raadplegen via het Rijksarchief België. Deze zoekfunctie is echter verre van dekkend. Dat wil zeggen dat de originele documenten veel meer herbergen dan de zoekfunctie toont.
Verenigde Staten
Immigratielijsten. Caucus (10-jaarlijkse volkstelling) via familysearch.com
GEOGRAFIE


Kadastrale gegevens 1832
Het betreft de eerste systematische kadastrale vastlegging van eigendommen in het hele land. Deze zijn opgemeten en uitgetekent op zogenaamde minuutplannen: perceeloverzichten op schaal. Deze bladen zijn gescand en nu ondergebracht bij het Nationaal Archief. Elk perceel is genummerd. Er zijn Onderliggende Aanwijzende Tabellen gemaakt waarin van elk kavelnummer is beschreven wie de eigenaar was, wat het oppervlak en grondgebruik van het kavel was, en hoe hoog de vastgoedbelasting was.
Deze gegevens bieden een gedetailleerd overzicht van de eigendomssituatie, maar ook van de opbouw en functionering van dorpen en steden. In sommige gevallen kun je er de eigendommen van je eigen familie terugvinden. Let wel, het gaat hier om eigenaarschap, wat niet altijd betekend dat je daarmee de bewoner van het huis vind. Vooral de lagere klassen huurden alleen, en die namen vindt je niet terug bij het kadaster.
Tegenwoordig zijn er verschillende digitale bewerkingen van deze gegevens beschikbaar. Belangrijkste hiervan is de website Hisgis, waar alles systematisch word gedigitaliseerd en gekoppeld an andere perceelsgebonden gegevens.
Scans van de originele bestanden zijn te vinden in de Beeldbank Nationaal Archief.
Situatie 1850-2000
Ook de militaire kaarten uit de 19e en 20e eeuw zijn gebaseerd op deze kadastrale minuten. Deze worden ook wel Bonnebladen genoemd, en zijn onder andere te vinden via de website Topotijdreis.
Huidige Topografie
Een goede bron van gedetailleerde topografische kennis is soms noodzakelijk om plaatsaanduidingen van vroeger juist te interpreteren. Er werden vaak namen gebruikt van kleine buurtschappen en locaties, die nu minder bekend zijn, of aan belang hebben ingeboet. Het gebeurd ook vaak dat er meerdere plekken zijn met dezelfde naam, waardoor uit de context herleid moet worden om welke het gaat. Afstand is gewoonlijk doorslaggevend. Hierbij is het wel nodig op de hoogte te zijn van alle mogelijke locaties.

Google maps is handig, maar is te beperkt waar het gaat om zoeken naar al deze kleine buurtschappen. Zeker als het ook om oude namen gaat. Soms kan het raadzaam te zijn te zoeken naar een weg of straat met de betreffende naam. Namen van oude buurtschappen leven vaak alleen nog voort in deze vorm.

Als aanvulling op google maps zijn er nog een aantal goede alternatieven, namelijk:
Opentopo: zeer gedetailleerde topografische kaarten, te downloaden
Openstreetmap: een open-source topografisch systeem
Bingmaps: vergelijkbaar met Google Maps
PDOK-viewer: centraal topografisch portaal van de overheid, waar deze alle publieke ruimtelijke informatie beschikbaar stelt.